3.17. Balans.
Veel van wat we weten van de
Carthagers of Puniërs berust op Romeinse
en/of Griekse overleveringen. Van de
Carthagers zelf hebben we maar heel
weinig direct overgeleverd gekregen.
Ze waren niet zo mededeelzaam. Zij
hielden hun acties, ontdekkingen en
uitvindingen zo veel mogelijk geheim
teneinde uit handelsoverwegingen een
voorsprong op de concurrentie te
kunnen houden. Dit alles
maakt een opmaken van een objectieve balans van
de Siciliaanse oorlogen tot een
uitermate moeilijke zaak.
Te weinig weten we ook af van deze
periode uit de Fenicisch/Punische
geschiedenis. De nog steeds in gang
zijnde opgravingen brengen steeds
weer nieuwe feiten en dus ook
beoordelingen en interpretaties naar
voren. Vast staat wel, dat de Puniërs
in het westelijke deel van de
Middellandse zee eeuwenlang in staat zijn
geweest om de Griekse opmars
te keren. Daar waar het enorme
Perzische rijk moest buigen voor de
Grieks/Macedonische falanx, daar
hield een naar verhouding handjevol
Puniërs (met veel geld en
huurlingen!) op de westpunt van Sicilië stand.
Sicilië moet het bestuur van Carthago
gezien hebben als het schild,
waarachter het zich kon verbergen en
verdedigen tegen de Griekse
vloedgolf. Slechts Agathocles
omzeilde dat schild en trof de Carthagers
bijna dodelijk in het hart. Met
tussenpozen werd de strijd op en om
Sicilië gedurende bijna drie eeuwen
(wanneer we de invasies van Doriëus
en Pentathlos meerekenen) gevoerd.
Dat is een enorm lange periode, die
de krachten van beide volken zeer heeft
aangetast. De numeriek sterkere
Grieken blijken aan het einde van de
krachtmeting verwonderlijk genoeg
aan het einde van hun latijn. Toch is
het lang niet altijd oorlog
geweest in deze lange tijd, zoals uit
een overzicht van de Siciliaanse
oorlogen moge blijken.
......................................................................
tabel 4.De afwisseling van oorlogen
en vredesperiodes in de 5e en 4e
eeuw:
500‑481 vrede 20 OOOOOOOOOOOOOOOOOOOO
480‑479 1e oorlog 2 XX
478‑411 vrede 78
OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO
OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO
410‑405 2e oorlog 6 XXXXXX
404‑399 vrede 7 OOOOOOO
398‑392 3e oorlog 7 XXXXXXX
391‑384 vrede 8 OOOOOOOO
383‑374 4e oorlog 10 XXXXXXXXXX
373‑369 vrede 5 OOOOO
368‑367 5e oorlog 2 XX
366‑346 vrede 20 OOOOOOOOOOOOOOOOOOOO
345‑339 6e oorlog 7 XXXXXXX
338‑312 vrede 26 OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO
311‑306 7e oorlog 6 XXXXXX
305‑300 vrede 5 OOOOO
Slechts 40 jaren oorlog en 160 jaren vrede!
ZEEGEVECHTEN
Er zijn in de lange periode van 550
tot 270 maar
drie echt grote zeeslagen
geweest, die overigens
alle drie door de Carthagers
werden gewonnen. Een
daarvan werd gewonnen met
behulp van de Etrusken.
Voorts zijn er drie grotere
gevechten te noteren,
die zich half op zee, half op
of aan het strand of in
een haven zich afspelen. Twee
winnen de Grieken en
één keer de Carthagers. Alles
volgens de bekende
overleveringen.
soort actie winst voor winst voor Totaal
Carthagers Grieken
‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑
grote zeeslag 3x 0x 3x
zeegevecht _
op zee _ op 1x 2x 3x
strand/haven
storm n.v.t. n.v.t. 1x
overtochten 6x 4x 10x
overige acties
14x 1x 15x
‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑
Totaal 24x 7x 32x
Zo zijn er in de 5e eeuw slechts 8
oorlogsjaren en maar liefst 92 jaren
van vrede. In de 4e eeuw zijn er 32
oorlogsjaren en 68 jaren van vrede.
In totaal wordt er dus maar voor 20%
in de tijd oorlog gevoerd.
Bezien we de volle drie eeuwen van
580 (Pentathlos) tot en met Pyrrhus
zijn optreden tot en met 276, dan
ziet het beeld er als volgt uit:
tabel 5.Oorlog en vrede met
de Grieken.
‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑-----
580‑481 480‑381 380‑275 totaal
%
‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑-----
VREDE 90
83 78 251 84%
OORLOG 10 17 25 54 16%
‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑-----
Totaal 100
100 100 305 100%
Slechts één op de zes jaren wordt er
oorlog gevoerd en de intensiteit
van de oorlogen was ook nog maar
betrekkelijk. Tijdens de
oorlogsperioden werd nog al eens pas op de plaats gemaakt.
Over het algemeen wonnen de Grieken
toch de meeste veldslagen of
belegeringen, maar daar tegenover
stond, dat de Puniërs op zee meestal
de sterkere waren. Het is een grote
uitputtingsslag geweest. Nu eens
drongen de Grieken hun tegenstanders
terug tot één of enkele
zeevestigingen op de westpunt van het
eiland, dan weer belegerden de
Carthagers onophoudelijk Syracuse.
Het is in een vertraagde film
vergelijkbaar met de woestijnoorlog
van 1941/1942 na Chr. Ook daar
rukten beurtelings de geallieerden en
de asmogendheden zo ver op, dat
hun krachten het begaven of dat de
aanvoerlijnen te lang werden en dan
weer in het defensief moesten gaan.
tabel 6.Overzicht alle bekende gevechten.
‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑
plaats jaartal
overwinning voor: aard
‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑
Selinus 409
Carthago/Hannibal
belegering
Himera 409
Carthago/Hannibal
belegering
Epicratie 408
Hermocrates
plunderingen
Akragas 407
Daphnaios veldslag
Akragas 406
Carthago/Himilco
belegering
Gela 405
Carthago/Himilco
veldslag/belegering
Syracuse 398
Carthago
overval haven
Motya 398
Syracuse/Dionysius
belegering
NW v Sicilië 397 Syracuse/Leptinus zeegevecht
Messana 397
Carthago/Himilco
belegering
VERLIEZEN ZEEGEVECHTEN
Overzicht van 28 acties
tijdens de periode van de Grieks‑
Carthaagse oorlogen, waarbij
de Carthaagse oorlogsvloot
was betrokken.
schepen verliezen Carthago verliezen Grieken
‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑
overwinning 8x ‑? ‑308
nederlaag 4x ‑185 ‑?
storm 1x ‑60 ‑?
onbeslist of
geen gevecht 15x
‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑
‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑
plaats jaartal
overwinning voor: aard
‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑
Catane 397
Carthago/Mago
zeeslag
Syracuse 396 Syracuse/Dionysius belegering/uitbraak/ zeegevecht
Abacaenum 392
Syracuse/Dionysius kleine
veldslag
Agyrium 392
onbeslist:Mago/Dionysius
guerrilla
Hipponum 380?
Syracuse/Dionysius
veldslag
Crotone
379 Syracuse/Dionysius belegering
Kabala 374
Syracuse/Dionysius
veldslag
Kronion 374
Carthago/Himilco
veldslag
Epicratie 368
Syracuse/Dionysius plundering
Eryx 368
Syracuse/Dionysius
verovering
Drepanum 368
Carthago/?
zeeslag
Epicratie 342?
Syracuse/Timoleon
plundering
Entella 341?
Carthago/?
belegering
Crimisos 340?
Syracuse/Timoleon
veldslag
Segesta 339?
Syracuse/Timoleon
veldslag
Ecnomus 310
Carthago/Hamilcar
veldslag
Gela 310
Syracuse/Agathocles
hinderlaag
Syracuse 310
onbeslist
belegering
Carthago 310
Syracuse/Agathocles
veldslag
Neapolis 310
Syracuse/Agathocles
belegering
Hadremetum 310
Syracuse/Agathocles
belegering
Syracuse 309
onbeslist
blokkade
Megara/Hybl. 309 Carthago/? zeegevecht
Zouphonië 308
Syracuse/Agathocles
veldslag
Utica 308
Syracuse/Agathocles
belegering
HippoDyar.308 Syracuse/Agathocles zeegevecht/bestorming
Tocai 307
Syracuse/Agathocles
verovering
Phelliné 307
Syracuse/Agathocles
verovering
Miltine 307
Carthago/? straatgevechten
Numidië 307
Carthago/Hanno
hinderlaag
Zeugitanië 307
Carthago/Himilco veldslag
Syracuse 307
Syracuse/Agathocles
zeegevecht
Tunes 307
onbeslist
belegering
Carthago 307
Carthago/? aanval
op Carth.kamp
Rhegion 279
Carthago/Mago
overzet Romeinen
Messana 279
Messana
aanslag mislukt
Syracuse 278
Syracuse/Pyrrhus
belegering/ontzet
Eryx 278
Syracuse/Pyrrhus stormaanval
Panormus 278
Syracuse/Pyrrhus
verovering
Lilybaeum 276
onbeslist
belegering
Ionische zee 276 Carthago/? zeeslag
OORLOGSVLOOT CARTHAGO
Tijdens 26 acties worden door
de Carthagers ca.3000
oorlogsschepen ingezet. Dat
is gemiddeld 115 schepen
per actie. Onderstaand
diagram geeft de (volgens de
overlevering) voorkomende
vloten weer naar grootte.
Zo komen 9 x eskaders voor in
de grootte tot 50 sche‑
pen en 6 x zijn de vloten bijvoorbeeld
51‑100 schepen
groot.
1‑50 9 ######### 225
51‑100 6 ######
450
101‑150 5 ##### 625
151‑200 2 ## 350
201‑250 1 # 225
251‑300 2 ## 550
301‑350 0 0
351‑400 1 # 375
===
2800
Nu is de houdbaarheidsduur van een schip vrij beperkt. Het is vrij
aannemelijk, dat een schip gemiddeld slechts twee keer aan de zeegevechten
heeft deelgenomen. Dat zou betekenen, dat de Carthagers toch in deze vrij lange
periode zeker 1400-1500 oorlogsschepen van de werven hebben laten rollen.
Van de 51 ons bekende wat groter
gevechten eindigen er slechts 5
onbeslist, wint Carthago er min of
meer 18 en gaat in 28 gevallen
Syracuse (of de Grieken in het
algemeen) met de erepalmares strijken.
Toch houdt verrassend genoeg Carthago
deze krachten‑ en mensen‑
verslindende oorlogen vol. Wanneer we
gemiddeld per treffen een paar
duizend mensenlevens rekenen samen
met de paar zeer grote rampen, dan
spreken we toch aan beide
zijden over verliezen tot 100.000 mensen!
Carthago had namelijk het grote
voordeel van genoeg financiële middelen,
alhoewel het soms ook in een
economische malaise verkeerde. Niettemin
waren de Carthagers altijd weer in
staat om na een agressief optreden
van de Grieken althans na verloop van
tijd een nieuw expeditieleger op de
been te krijgen, waarbij meestal een
beroep werd gedaan op de Iberiërs,
Libyërs, Numidiërs en Sarden. Ook
kleinere stammen als de Balearen
stelden zich vaak in dienst van de
handelsstad, terwijl ook Griekse
huurlingen in de Carthaagse legers te
vinden waren. Andersom komt dat
vrijwel niet voor! Misschien, omdat ze zo ver van het
eigenlijke
stamland waren afgedwaald, hebben de
Puniërs toch nog steeds een besef
van wie zij afstammen. Waren ze in
Fenicië ieder voor zich een
Tyriërs, een Sidoniër, een Gibliet of
iemand van Arvad; in het westelijk
deel van de Middellandse zee, zijn de
verschillende soorten Feniciërs
veel meer één volk geworden dan in
het oostelijke deel. Daar komt bij,
dat met name Tyrus het grootste
contingent leverde en dat haar nieuwe
hoofdstad Carthago sterk voor een
bindende kracht heeft gezorgd.
Opmerkelijk is verder, dat de
Carthaagse veldheren en admiraals vrijwel
nooit voor eigen belang of rekening
opereren. Nooit ontstaat er een
aparte Sardische stadhouderstaat of
een aparte Punische Epicratie. De
veldheren van Carthago blijven de
dienaars van Baäl en van hun stad
Carthago. Het sterkst zullen we dat
later terugzien bij Hannibal uit de
familie Barcas. Ook hij zal altijd de
uitvoerder en dienaar van Carthago
blijven, alhoewel hij volop
gelegenheid en macht had om voor eigen
rekening een koninkrijk à la de
Hellenistische monarchieën op te zetten.
De periode van de Grieks‑Punische
confrontatie staat erg in het teken
van de vele oorlogen, die onderling
werden uitgevochten. Nochtans, het
is al gezegd, de meeste tijd was er
vrede. In die vredesperioden kwam er
toch telkens een toenadering tussen
beide kampen. Zo vindt de Carthaagse
familie Mago bijvoorbeeld rond 450
een toevluchtsoord in de Griekse stad
Selinous. Anderzijds mag in
oorlogstijd in 409 Empedion als enige Griek
direct na de inname van de stad door
Hannibal Mago toch in Selinous
blijven wonen. Het is ook bekend, dat
Carthago in diverse vredesperiodes
een grote Griekse invloed onderging,
die radicaal teniet werd gedaan
door Agathocles, toe hij voor de
muren van de stad verscheen.
De belangrijkste gebeurtenissen in de
geschiedenis hebben veelal met
oorlog te maken. Het alledaagse leven
dreigt daarom in
geschiedbeschrijvingen nogal eens
ondergesneeuwd te raken. In deel Vier
zal uitgebreid op dit onderdeel
worden ingegaan.
De Grieks‑Punische confrontatie put
beide volkeren op den duur uit.
Maar, ondanks de vele oorlogen, komt
er toch geleidelijk een toenadering
op handels‑ en cultureel gebied. Op
militair gebied zal die toenadering
tijdens de Romeins/Punische confrontatie voor een deel zijn voortzetting
vinden. Slechts Syracuse, Capua en
Tarentum zullen zich tijdelijk met de
Carthagers verbinden in de strijd
tegen Rome. Ook sommige kleinere
Griekse steden op Sicilië en in
Bruttië zullen dat doen. Voor een
kordaat gezamenlijk optreden tegen de
grootste agressieve mogendheid,
die de wereld van de oudheid heeft
gekend, is het echter te laat.
Daarvoor is ook de kloof tussen
Carthagers en Grieken nog te diep en is
de Griekse wereld in dit deel van de
wereld te zeer uitgeput geraakt.
Alleen Carthago had nog genoeg
krachten over om als enige staat van
betekenis nog serieus weerstand te kunnen
bieden. De Romeinen zullen er
60 jaren voor nodig hebben om
Carthago op de knieën te krijgen en nog
eens 60 jaren om het te begraven.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten